Oyun çocuklar için etkin bir öğrenme aracıdır. Etkin öğrenme- aktif öğrenme-ezbersiz eğitim kavramları açısından oyun, oyun araçları ve seçimi oldukça önemlidir. Çocuklara bizim olduğumuz yerden değil de onların bulunduğu yerden, onların ilgi duydukları yollarla yaklaşmak öğrenmenin temelini oluşturmaktadır. Çocukların dünyayı nasıl algıladıkları ve beyinlerinde nasıl kurguladıklarını ve bu düşüncelerin çocuğun gelişim süreci içinde nasıl değişikliklere uğradığını anlamak gereklidir. Çocukların düşünce ve eylemleri sınırlanıp, yönetilmeye, denetlenmeye çalışılmamalıdır. Çocuklar kendi tasarladıkları etkinlikler yoluyla öğrenirler. Öğretme kavramından çok öğrenme-öğrenmeyi öğrenme üzerinde yoğunlaşmak gereklidir. Çocuk karar verme fırsatına sahip olmalıdır. Çocuk yapacağı etkinliği planlama sürecine dahil edilmeli, kullanacağı malzemelerin seçiminde etkin olmalıdır. Öğrenme varlığın ilk oluşumuyla başlayan ve bitmeyen bir süreçtir. Bu anlamda çocuğun evi öğrenmesinde ilk rol oynayan yerdir. Çoğumuz daha küçük diye bebeğimizin bu öğrenme sürecini görmezden geliriz. Oysa bebek öğrenmektedir. Çoğu evlerde “ortalık kirlenmesin” diye çocuklarımızın yaratıcı etkinlikleri engellenmektedir. Hatta daha abartılısını söyleyeyim. Eğitimcilik yaşantımda okulda yapılan etkinliklerde çocuğun üstü kirleniyor diye “aman boya yapmayıversinler ne olacak daha küçük” sözleriyle karşılaştığım oldu. Çoğumuz aldığımız “pahalı” ama işlevi olmayan çocuğun yaratıcılığını körelten oyuncak türleriyle belki de “kendi kendine oynasın ben de biraz rahat edeyim” mantığıyla oyun ve oyun araçlarının öğrenme üzerindeki önemini görmezden geliyoruz. Büyük marketlerde çocuğun görüp tutturduğu “oyuncağı!” düşünmeden ona alıveriyoruz. Böylece evlerimizde birer oyuncak dağı meydana geliyor ve nereye koyacağımız sorun haline geliyor.

Çocuklarımız için neler istiyoruz? Eğer onların kendini tanıyan, yaratıcı, karar verme becerisine, sorun çözme becerisine sahip, sorumluluk alabilen, öz disiplini gelişmiş, grup içinde uyum sağlayabilen, kendini doğru ifade eden, başkalarının duygu ve düşüncelerine ilgili ve onları anlayabilen, sanatsal çalışmalar yapabilen bireyler olmalarını istiyorsak, öğrenmenin ilk gerçekleştiği yer olan evlerimizde buna uygun düzenlemeler ve seçimler yapmalıyız. Öğrenme “yaparak” gerçekleşir sadece bakarak değil. Çocuklar çok çeşitli malzemelerle gerçekten kendilerinin yarattığı etkinlikler yapmalıdır. Çocuklarımız için gerçekten ortalığı kirletebilecekleri ve dağıtabilecekleri malzemeler sağlamalıyız. Elbette ki bu işler için belli bir mekan ayırarak çocuğun sizin yaşam alanınızı dağıtıp kirletmesini önleyebilirsiniz. Çocuğunuz oynarken onun o anda neyi keşfettiğine dikkat edin ve ona ne kazandırdığını düşünün. En basit etkinliği yaparken bile birçok şey öğrenilebilir. Örneğin, tahta blokları üst üste koyan çocuk o anda sıralamayı, sayı kavramını , renkleri, küçük büyük kavramını öğrenebilir, küçük kaslarının gelişimine yardımcı olur. Eğer bu eylemi etkin hale getirebilirsek bu basit çalışmayla bile onların öğrenmesine yardımcı olabiliriz. Oyunlar esnasında “neler görüyorsun?, şimdi ne oldu?, bu ne işe yarar?, başka türlü nasıl kullanabiliriz?” türünden sorular çocuğunuzun öğrenmesini destekleyecektir. Suyla, çamur, kil, kum, boya gibi malzemelerle oynamak çocuğunuza çok keyif verecektir. Unutmayın insan en fazla keyif alarak öğrenir. Çocuklar iyi bir işbirliği ortamı yaratıldığında dağıttıkları şeyleri de toplamaktan da keyif alacaklardır. Akıllı ebeveynler bundan yararlanabilirler.

Çoklu zeka kuramına göre insan beyni, sözel-dilsel, mantıksal-matematiksel, görsel uzamsal, müziksel-ritmik, içsel, kişilerarası,bedensel-kinestetik ve doğa zekası olarak 8 alana bölünmektedir. Çocukların etkinlikleri de bu 8 alana hitap edebilecek şekilde düzenlenmeli ve çeşitlendirilmelidir. Tek yönlü oyun malzemesi ve çeşidi seçimi yanlış olacak, çocuğunuzun zihinsel gelişimine yeterli derecede hizmet etmeyecektir. Çocuk gerçek malzemelerden hoşlanır. Bu nedenle çok daha ucuza edinebileceğiniz değişik malzemelerle yaratıcı oyunlar kurabilirsiniz.

Çocuklar önceleri tek başına oynayacaklarıdır. Diğer arkadaşı bebek için tanıyabileceği bir nesne gibidir. Onu tanımaya çalışır ama onunla birlikte oynamaz. Çünkü bu dönemde etraftaki herşeyi tanımaya çalışmaktadır. Bebeklik döneminde sıralama ve yürümesine yardımcı olacak araçlar, basit tırmanma merdiveni, su, kum, dil gelişimine yardımcı olabilecek kitaplar, bebeğin dikkatini çekebilecek bir ipin ucuna asılmış değişik materyaller..vb. ile oynamak onlara keyif verecektir. Tek başına oyun döneminin ardından paralel oyun dönemi gelir. Bu da aynı ortamda ama farklı

materyallerle oynama anlamına gelir. Çocuk oyun oynadığı ortamı paylaşır ama oyuncağını paylaşmaz. Toplu oyun ancak 3 yaştan sonra gelişmeye başlamaktadır.

Çocuklarımıza ne tür oyuncak, kitap almalıyız? Bu da oldukça önemli bir konudur. Öncelikle tehlikesiz, yaratıcılığı ve öğrenmeyi destekleyen tarzda materyal seçimi yapmak gereklidir. Oyuncağın dayanıklı, eğlendirici ve yaşına, gelişim dönemine uygun olması önemlidir.Materyalleri kullanım alanlarına, türlerine, renklerine ..vb. göre ayırmak yararlı olacaktır. Belirli köşeler de yapılabilir. Bunlardan bazılarını şöyle sıralayabiliriz:

SANAT KÖŞESİ

Evinizde çocuğun odasında böyle bir köşe yapabilirsiniz. Çeşitli gıda boyaları, artık materyaller (gazoz kapakları, tuvalet kağıdı ruloları, gazeteler, dergiler, kuruyemiş kabukları vb.), suluboyalar, yapıştırıcılar, yünler, küt uçlu makas, çeşitli kağıt örnekleri, kil, oyun hamuru, kalıplar....vb. Çocuk çok değişik materyalle kendi yarattığı bir nesneyle oynamaktan büyük keyif alır.

EVCİLİK KÖŞESİ

Bu köşede mümkün olduğu kadar gerçek malzemeleri seçin. Küçük boy tencereler, kağıt veya kırılmaz tabak, bardak, çatal bıçak gibi gerçek mutfak malzemeleri, bebekler...vb. ile oynamaktan büyük keyif alacaklar.

BLOK KÖŞESİ

Tahta bloklar, çeşitli küpler, kutular, halı parçaları, ipler...vb. malzemelerle çok değişik şeyler yaratarak keyifle oynayacaklardır.

Bu köşeleri çeşitlendirmek mümkün. Örneğin doğa köşesi, su oyunları köşesi, postane, alışveriş köşesi......Çocuklarınıza gerçekten öğrenebilecekleri ve yaratabilecekleri bir ortam yaratmak basit birkaç düzenleme ile ucuza gerçekleşebilir.

Kitap da öğrenme için oldukça önemli faktörlerden biridir. Kitap seçiminde de oyuncak seçiminde dikkat edeceğimiz, gelişim dönemine uygunluk, eğlendirici ve öğrenmeyi destekleyiçi olması konularına dikkat edilmelidir. Çocuğa okuyacağımız hikayelerin içeriği ayrıca önemlidir. Soyut düşünmeyi bilmeyen çocukların kafalarında anlamlandıramayacakları bir takım kavramları içeren hikayeler okunmamalıdır. (Kötü üvey anne, yaramaz çocuk, periler, cinler...vs.) Kitap sağlam olmalı çocuk istediği biçimde bakabilmelidir. 0-2 yaş için de çeşitli kitaplar mevcuttur. Çocuğunuzla birlikte kendi kitabınızı da yaratabilirsiniz. Bu da değişik bir etkinlik olacaktır.

DİLEK KIRCAOĞLU

PSİKOLOJİK DANIŞMAN